به مناسبت ایام ولادت حضرت معصومه سلام الله علیها

 بسم الله الرحمن الرحیم

زندگی نامه حضرت فاطمه معصومه(س)

نام مقدس: فاطمه کبری

لقب شریف: معصومه(س)

پدر بزرگوارش: حضرت موسی بن جعفر(ع)

مادر گرامی اش: حضرت نجمه خاتون

ولادت باسعادت: اول ذیقعده الحرام ١٧٣ ه.ق

محل ولادت: مدینه منوّره

ورود به قم: ٢٣ ربیع المولود ٢٠١ ه.ق

هدف از مسافرت: دیدار برادر - علی بن موسی الرضا(ع) که در خراسان بود. رحلت یا شهادت جانگداز: دهم ربیع الثانی ٢٠١ ه.ق (بنا به قول معتبر)

سنّ مبارک: ٢٨ سال

محل عبادتش در قم: بیت النّور (واقع در میدان میر «قم»)

پاداش زیارت آن حضرت: بهشت برین

1 قَالَ الصّادِقُ (ع): اِذا أَصابَتْكُمْ بَلِيَّةٌ وَ عِناءٌ فَعَلَيْكُمْ بِقُم، فَاِنَّهُ مَأْوَی الفاطِميينَ…

امام صادق(ع) فرمود: زمانی كه رنج و زحمت و گرفتاری به شما رو آورد، به قم روی آوريد، زيرا قم پناهگاه فاطميها و محل آسايش مؤمنان است.

 دختر موسی بن جعفر (هفتمین امام شیعه) و نجمه خاتون است. وی از شخصیت‌های مورد احترام شیعیان است و آرامگاهش در شهر قم در ایران است.

زادروز

تاریخ تولدش به طور دقیق مشخص نیست، ولی کتاب «مستدرک سفینه البحار» تاریخ تولد حضرت  را طبق اسناد به دست آمده، در روز ۱ ذیقعده سال ۱۷۳(قمری) در شهر [مدینه] نوشته‌است.[1] آیت الله سید موسی شبیری زنجانی که از عالمان بزرگ رجال هست در کتاب «جرعه‌ای از دریا» نقل این تاریخ در کتاب «مستدرک سفینه البحار» را ناشی از تصحیح تاریخ مجعولی توسط آقای شیخ علی نمازی دانسته‌اند و زمان ولادت و رحلت او را ساختگی دانسته‌اند.[2] شیخ مفید، در بین فرزندان دختر امام کاظم(ع) دو دختر را به نام‌های فاطمه صغری و فاطمه کبری ذکر می‌کند. ابن جوزی، در شمارش فرزندان امام کاظم(ع) علاوه بر این دو، از فاطمه وُسطی و اُخری نیز نام می‌برد. نجمه خاتون مادر امام رضا(ع) مادر وی نیز هست.

رضا استادی معتقد است که قدیمی‌ترین منبعی که تاریخ تولد و وفات حضرت معصومه را ذکر کرده کتاب نور الآفاق (منتشر شده در ۱۳۳۴ق) نوشته جواد شاه عبدالعظیمی (م ۱۳۵۵ق) است. استادی با کنار هم گذاشتن مطالب متعددی از این کتاب نتیجه می‌گیرد بسیاری از ادعاهای آن از جمله تاریخ تولد و وفات حضرت معصومه ساختگی است و از کتاب او به کتاب‎های دیگر نیز راه‌ یافته است. [3]چند سال بعد از انتشار مقاله استادی، رسول جعفریان در اعتراض به ثبت شدن این تاریخ تولد و وفات در تقویم‌ها، خلاصه‌ای از تحقیقات استادی را منتشر کرد.[4] سید ضیاء مرتضوی نیز در مقاله‌ای با عنوان تاریخ ولادت و وفات حضرت فاطمه معصومه(س) «شرحی بر یک سندسازی بی‌پایه» همین نکته را تاکید می‌کند. او ضمن گزارشی از تلاش‌های بی‌نتیجه برای یافتن تاریخ تولد و وفات حضرت معصومه، منابع مورد استناد جواد شاه عبدالعظیمی را نیز ساختگی و غیرقابل اعتماد معرفی می‌کند[5]

آیت الله سید موسی شبیری زنجانی، ضمن ساختگی دانستن تاریخ ولادت و وفات حضرت معصومه، ماجرای جعل آن را نیز نقل کرده است.[6] نویسنده کتاب ریاحین الشریعه، تاریخ ادعا شده را بی‌اصل می‌داند. او مدعی است با مراجعه به منبع مورد ادعای شاه عبدالعظیمی چیزی در این باره نیافته است. او همچنین نقل می‌کند که این مطلب را با آیت الله سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی در میان گذارده و او نیز تاکید کرده است که این دو تاریخ ساختگی و جعلی است و آیت الله مرعشی شخص جاعل را می‌شناخته و انگیزه او را می‌دانسته است.[7]

لقب ها

اخت الرضا، راضیه، مرضیه، معصومه، تقیه، نقیه، رشیده[8]

معصومه لقب مشهور ایشان است که از حدیثی گرفته شده است علی بن موسی گفت : «هر کس معصومه را در قم زیارت کند مانند کسی است که مرا زیارت کرده است»[9]

کریمه اهل بیت یکی دیگر از القاب است که در خوابی که سید محمود مرعشی نجفی پدر مرعشی نجفی مرجع شیعیان دیده است یکی از ائمه به فاطمه معصومه را با لقب کریمه اهل بیت خوانده و سید محمود مرعشی نجفی را به سفارش به زیارت فاطمه معصومه کرده است.[10]

سفر به ایران

پس از آن که مامون خلیفه وقت، برادر فاطمه معصومه، علی بن موسی الرضا، را در سال ۲۰۰، از مدینه به مرو خواند، فاطمه معصومه همچون تعدادی از علویان، درسال ۲۰۱ هجری به ایران روی آورد. وقتی که به ساوه رسید، بیمار شد.[11] در ساوه از همراهان خود پرسید که تا قُم چقدر فاصله‌است؟ گفتند که نزدیک است. گفت:مرا به شهر قم ببرید، زیرا از پدرم شنیدم که می‌فرمود: شهر قم مرکز شیعیان ما است.

پسران سعد اشعری که از شیعیان برجسته بودند و نیز دیگر بزرگان شهر قم که از موضوع حرکت فاطمه معصومه به قم باخبر شده بودند، از وی استقبال باشکوهی به عمل آوردند.[12] فاطمه معصومه به خانه موسی بن خزرج بن سعد اشعری وارد شد.

درگذشت

فاطمه معصومه تنها هفده روز در قم زنده ماند و در سن ۲۸ سالگی، در حالی که هنوز ازدواج نکرده بود وفات یافت. پیکر او را در جایی که آن زمان به باغ بابلان مشهور بود به خاک سپردند که هم اکنون زیارتگاهی باشکوه مشهور به حرم حضرت معصومه است. پس از به پایان رسیدن مراسم دفن، موسی بن الخزرج سایبانی از بوریا بر قبر او ساخت و این سایبان بر قرار بود تا زمانی که زینب دختر محمد بن علی جواد (امام نهم شیعه)، بر آن گنبدی بنا کرد.

در زمان تولیت سید محمد باقر متولی باشی (متوفی ۱۳۵۹ قمری) بر حرم حضرت معصومه، وی اعلام می‌کند: «که اگر کسی تاریخ ولادت یا وفات حضرت فاطمه معصومه را پیدا کند، دستور می‌دهم که در آن روزها بازار قم را تعطیل کنند.» فردی که به عدم صدق معروف بوده ادعا می‌کند که در کتاب لواقح الانوار که در کتابخانه مدینه است این تاریخ ذکر شده است. متولی باشی گفته وی را قبول نمی‌کند و می‌گوید:«من با متولی کتابخانه مدینه آشنا هستم. و از وی خواهم خواست که آن کتاب را بدهد و ما اینجا چاپ کنیم.» آن فرد به صرافت می‌افت و بدین شکل دروغش آشکار می‌شود.[13]

اما تاریخ ولادت این بانو بعدها به دلیل آگاه نبودن مؤلف کتاب «مستدرک سفینه البحار» در آنجا آمده است. البته مؤلف با حساب کردن آنکه حضرت موسی بن جعفر در سال ۱۸۳ در زندان بوده‌اند به زعم خود این عدد را ناشی از اشتباه افواه دانسته و آن را ده سال عقب کشیده و در کتاب خود تاریخ تولد را روز ۱ ذیقعده سال ۱۷۳ قید کرده است.

متأسفانه بعدها و در زمان تولیت مسعودی خمینی بر حرم آن بانو، به اشتباه این دو تاریخ به عنوان تاریخ تولد و رحلت ایشان در تقویم رسمی جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت.

زیارت

زیارت آرامگاه فاطمه معصومه به شیعیان سفارش شده‌است. برای نمونه علی بن موسی(ع) در این خصوص فرموده است:

کسی که مرقد مطهر حضرت معصومه(س) را با دانایی و معرفت به حق او، زیارت کند، سزاوار بهشت می‌شود.[14]

احادیثی در رابطه با حضرت معصومه(س)

امام جعفر صادق (ع):

ان للّه حرماً و هو مکه ألا انَّ لرسول اللّه 9حرماً و هو المدینة ألا وان لامیرالمؤمنین (ع)حرماً و هو الکوفه الا و انَّ قم الکوفة الصغیرة ألا ان للجنة ثمانیه ابواب ثلاثه منها الی قم تقبض فیها امراة من ولدی اسمها فاطمه(س) بنت موسی (ع) و تدخل بشفاعتها شیعتی الجنة باجمعهم.

(خداوند حرمی دارد که مکه ‌است پیامبر9 حرمی دارد و آن مدینه ‌است و حضرت علی(ع) حرمی دارد و آن کوفه‌است و قم کوفه کوچک است که از هشت درب بهشت سه درب آن به قم باز می‌شود - زنی از فرزندان من در قم از دنیا می‌رود که اسمش فاطمه(س) دختر موسی(ع) است و به شفاعت او همه شیعیان من وارد بهشت می‌شوند)[15]

امام علی بن موسی الرضا(ع):

هرکس نتواند به زیارت من بیاید، برادرم را در ری یا خواهرم را در قم زیارت کند که ثواب زیارت مرا در می‌یابد.[16]

امام جعفر صادق(ع):

الّا انَّ حرمی و حرم ولدی بعدی قم

(آگاه باشید که حرم من و حرم فرزندان بعد از من قم است)[17]

حدیثی نقل شده،

فاطمه معصومه این روایت را از دختر جعفر صادق(ع) نقل می‌کند که سلسله سندش در نهایت به فاطمه زهرا می‌رسد.

فاطمه زهرا(س)، دختر محمد9 گفته‌است:

آیا فرمایش رسول خدا 9 را در روز غدیر خم فراموش کرده‌اید که فرمود: هر کس من مولای اویم، علی مولای اوست، و (آیافراموش کرده‌اید) دیگر فرمایش آن حضرت را که فرمود: تو برای من همانند هارون برای موسی هستی[18]

فاطمه معصومه(س) مشهور به کریمه اهل بیت، دختر امام کاظم(ع) و خواهر امام رضا(ع).

حضرت معصومه در ۲۰۱ قمری برای دیدار برادرش امام رضا(ع) در طوس، از مدینه به ایران آمد؛ اما در میانه راه، به علت بیماری درگذشت و در قم مدفون شد. عالمان شیعه، ویژگی‌های شخصیتی و علمی وی را ستوده و از او روایاتی نیز نقل کرده‌اند.

در برخی روایات، پاداش زیارت او، بهشت دانسته شده است. شیعیان بر مرقد او بارگاهی ساخته‌اند که به حرم حضرت معصومه شناخته می‌شود.

اسماء و القاب

کاشی‌کاری معرق متعلق به حرم حضرت معصومه. امام رضا(ع): هر کس او (حضرت معصومه) را با شناخت از جایگاهش زیارت کند، بهشت برای اوست.

از القاب وی می‌توان به معصومه، طاهره، حمیده، بِرّه، رشیده، تقیه، نقیه، رضیه، مرضیه، سیده، اُخت الرضا اشاره کرد.[19] در زیارتنامه‌ای، از دو لقب صدیقه و سیدة نساء العالمین نیز برای او یاد شده است.[20]